Thông thường người để lại di sản sẽ lập di chúc bằng văn bản, nhưng trong một số trương hợp pháp luật vẫn cho phép di chúc miệng. Do di chúc không được ghi chép hay lưu trên thiết bị nào nên pháp luật để lại một số quy định riêng về hiệu lực pháp lý của di chúc miệng, quy định này đòi hỏi phải đáp ứng các điều kiện bắt buộc. Vậy Di chúc miệng có hiệu lực khi nào? Hãy cùng LSX tìm hiểu qua bài viết sau đây nhé.
Di chúc miệng là gì?
Di chúc miệng là một trong hai hình thức di chúc được quy định trong Bộ luật dân sự. Cụ thể, di chúc miệng được thể hiện bằng lời nói trực tiếp của người lập di chúc, người này trước khi chết bày tỏ nguyện vọng là tài sản có được khi còn sống sẽ được xử lý, bao gồm: chia cho những người thừa kế.
Theo Điều 624 và Điều 627 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
– Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.
– Di chúc phải được lập thành văn bản; nếu không thể lập được di chúc bằng văn bản thì có thể di chúc miệng.
– Trường hợp tính mạng một người bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc bằng văn bản thì có thể lập di chúc miệng.
Như vậy theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015 di chúc phải được lập thành văn bản. Người để lại di chúc chỉ được lập di chúc miệng khi rơi vào các hoàn cảnh bị cái chết đe dọa mà không kịp lập di chúc bằng văn bản nhưng có nguyện vọng để lại di sản cho những người thừa kế.
Di chúc miệng có hiệu lực khi nào?
Để tránh trường hợp người muốn hưởng di sản của người chết có hành vi gian dối hoặc xuyên tạc ý chí của người lập di chúc để có tài sản hợp pháp và muốn di chúc miệng có hiệu lực thì cần đảm bảo đáp ứng được một số điều kiện theo quy định của bộ luật dân sự. Cụ thể:
Di chúc hợp pháp
Theo quy định tại khoản 5 Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc miệng được coi là hợp pháp khi đáp ứng các điều kiện sau:
- Người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng.
- Ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ.
- Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.
Như vậy, di chúc miệng hợp pháp phải đáp ứng đủ 03 điều kiện trên.
Ngoài ra, di chúc miệng là cơ sở để xác lập quan hệ dân sự liên quan đến quyền và nghĩa vụ trong thừa kế vì vậy người lập di chúc và người làm chứng cho di chúc miệng cũng phải đáp ứng các điều kiện theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015.
Điều kiện về người lập di chúc
Người lập di chúc để lại di chúc miệng phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện về năng lực lập di chúc theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, cụ thể:
- Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc;
- Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.
- Di chúc của người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.
- Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực
Điều kiện đối với người làm chứng
Người làm chứng đối với di chúc miệng phải đáp ứng điều kiện đối với người lập di chúc theo Điều 632 Bộ luật Dân sự 2015:
Mọi người đều có thể làm chứng cho việc lập di chúc, trừ những người sau đây:
– Người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc.
Những người thừa kế theo pháp luật của người lập di chúc theo quy định tại Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015 gồm:
- Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
- Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
- Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
– Người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan tới nội dung di chúc.
– Người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.
Di chúc miệng không hợp pháp thì chia di sản thừa kế thế nào?
Di chúc là sự thể hiện sự tự nguyện của một người để chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Di chúc có thể được lập thành văn bản hoặc bằng miệng. Về hình thức của di chúc miệng, di chúc miệng được lập trong trường hợp tính mạng của người đó bị đe dọa đến tính mạng do bệnh tật hoặc vì lý do khác mà không thể lập di chúc bằng văn bản
Di chúc miệng thì phải có ít nhất 2 người làm chứng và ngay sau đó phải ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ và đem đi công chứng, chứng thực trong vòng 5 ngày kể từ ngày người để lại di sản thể hiện ý chí cuối cùng. Nếu không đáp ứng điều kiện thì di chúc không hợp pháp
Căn cứ theo khoản 1 Điều 650 Bộ luật dân sự 2015 về những trường hợp thừa kế theo pháp luật như sau:
“Điều 650. Những trường hợp thừa kế theo pháp luật
- Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:
a) Không có di chúc;
b) Di chúc không hợp pháp;”
Như vậy, căn cứ theo Điểm b Khoản 1 nêu trên, nếu di chúc miệng không hợp pháp, nên Tòa án sẽ tiến hành chia thừa kế theo pháp luật.
Thông tin liên hệ LSX
Trên đây là nội dung liên quan đến vấn đề “Di chúc miệng có hiệu lực khi nào?“. Nếu quý khách hàng đang có bất kỳ băn khoăn hay thắc mắc đến Đăng ký bản quyền Tp Hồ Chí Minh cần được giải đáp, các Luật sư, luật gia chuyên môn sẽ tư vấn, giúp đỡ tận tình, hãy gọi cho chúng tôi qua số hotline 0833.102.102 để được tư vấn nhanh chóng, hiệu quả.
Mời bạn xem thêm
- Dịch vụ ly hôn đơn phương nhanh năm 2023
- Hoãn thi hành án tử hình được thực hiện thế nào?
- Quy định chung về thủ tục công nhận và cho thi hành án tại Việt Nam
Câu hỏi thường gặp
Hiệu lực của di chúc được xác định từ thời điểm di chúc có hiệu lực đến thời điểm di chúc không còn giá trị để yêu cầu chia di sản thừa kế theo di chúc. Do đó:
– Di chúc liên quan đến di sản là bất động sản có hiệu lực trong 30 năm.
– Di chúc liên quan đến di sản là động sản có hiệu lực trong 10 năm.
– Di chúc liên quan đến thực hiện nghĩa vụ tài sản của người đã chết là 03 năm.
Theo Điều 629 Bộ luật Dân sự 2015 quy định, sau 03 tháng kể từ thời điểm di chúc miệng mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ.
Như vậy, khi người lập di chúc trong hoàn cảnh bị đe dọa tính mạng, nguy kịch,…thì người đó hoàn toàn được quyền lập di chúc miệng và phải có người làm chứng theo quy định của pháp luật.
Tuy nhiên, sau 03 tháng kể từ ngày người đó lập di chúc mà người đó còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ.
Đồng thời, trong các trường hợp người lập di chúc miệng đủ điều kiện lập di chúc nhưng người làm chứng của người lập di chúc không đáp ứng các điều kiện theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015 hoặc người lập di chúc miệng và nội dung di chúc không đáp ứng các điều kiện theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015 thì di chúc miệng có thể bị hủy bỏ.
