Tuyên bố mất tích và tuyên bố chết theo quy định của pháp luật

Tuyên bố mất tích và tuyên bố chết là hai thủ tục phát sinh khi không xác định được thông tin về nơi cư trú; và các thông tin khác của một người trong một khoảng thời gian nhất định. Vậy tuyên bố mất tích và tuyên bố chết theo quy định pháp luật hiện nay như thế nào? Có được huỷ bỏ quyết định tuyên bố mất tích, tuyên bố chết hay không? Hãy cùng Luật sư X tìm hiểu về vấn đề này nhé!

Căn cứ pháp lý

Bộ luật dân sự 2015

Tuyên bố mất tích và tuyên bố chết là gì?

Đây là một chế định đặc biệt của luật dân sự nhằm bảo vệ quyền lợi của cá nhân cũng như những chủ thể có liên quan khác. Pháp luật quy định “Năng lực pháp luật dân sự của cá nhân có từ khi người đó sinh ra và chấm dứt khi người đó chết”, cái chết của cá nhân là sự kiện pháp lí làm chấm dứt tư cách chủ thể của cá nhân nhưng cái chết đó phải được xác định một cách đích xác và theo quy định của pháp luật thì phải “khai tử” theo quy định “Cá nhân chết phải được khai tử”.

Trong thực tế có những trường hợp, vì các lí do khác nhau (những rủi ro; chiến tranh; tai nạn và kể cả nguyên nhân do chính cá nhân đó tạo ra) đã không thể xác định được cá nhân đó còn sống hay đã chết. Trong những trường hợp như vậy, để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ; của những người có quyền, lợi ích liên quan, pháp luật quy định những điều kiện; trình tự để tạm dừng hoặc chấm dứt tư cách chủ thể của cá nhân dưới hai hình thức: Tuyên bố mất tích và tuyên bố chết.

Tuyên bố mất tích

Điều kiện

Khi một người biệt tích 02 năm liền trở lên; mặc dù đã áp dụng đầy đủ các biện pháp thông báo, tìm kiếm theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự nhưng vẫn không có tin tức xác thực về việc người đó còn sống hay đã chết; thì theo yêu cầu của người có quyền; lợi ích liên quan; Tòa án có thể tuyên bố người đó mất tích. Toà án có thể tuyên bố một người mất tích khi có các điều kiện sau:

– Biệt tích đã hai năm liền trở lên; không có một tin tức nào về người đó còn sống hay đã chết. Căn cứ vào Điều 64 BLDS có thể xác định:

+ Về không gian: tại nơi cư trú cuối cùng của người đó, là nơi cư trú của cá nhân theo quy định của pháp luật dân sự.

+ Về chủ thể: có quyền yêu cầu tuyên bố một người mất tích đó là người có quyền; lợi ích liên quan; đây là những người có mối liên hệ mà quyền lợi của họ bị ảnh hưởng do sự vắng mặt của chủ thể.

+ Thời hạn: 02 năm được tính từ ngày biết được tin tức cuối cùng về người đó.

– Từ ngày biết được tin tức cuối cùng của người đó thì người có quyền; lợi ích liên quan có quyền yêu cầu toà án tuyên bố người đó mất tích.

Hậu quả của việc tuyên bố mất tích

Việc tuyên bố một người mất tích kéo theo những hậu quả pháp lí nhất định: Tạm thời đình chỉ tư cách chủ thể của người bị tuyến bố là mất tích, tuy nhiên quyết định này không làm chấm dứt tư cách chủ thể của họ. Tài sản của người bị tuyên bố mất tích được quản lí theo quyết định của toà án được quy định về Quản lý tài sản của người vắng mặt tại nơi cư trú; Quyền và nghĩa vụ của người quản lý tài sản của người vắng mặt tại nơi cư trú và Quản lý tài sản của người bị tuyên bố mất tích.

Trong trường hợp vợ hoặc chồng của người bị tuyên bố là mất tích xin li hôn thì toà án giải quyết cho li hôn.

Hủy bỏ việc quyết định tuyên bố mất tích

Việc tuyên bố một người là mất tích chỉ tạm dừng năng lực chủ thể của người đó. Việc tạm dừng này có thể thay đổi theo một trong hai hướng: Phục hồi năng lực chủ thể hoặc chấm dứt tư cách chủ thể. Việc chấm dứt tư cách chủ thể được diễn ra khi có tin tức rằng họ đã chết hoặc bị tuyên bố là đã chết. Phục hồi tư cách chủ thể của người bị tuyên bố là mất tích xảy ra trong hai trường hợp:

– Người bị tuyên bố mất tích trở về.

– Có tin tức chứng tỏ người đó còn sống.

Khi có một trong hai trường hợp đó thì theo yêu cầu của người đó hoặc của người có quyền; lợi ích liên quan; toà án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố người đó mất tích. Người bị tuyên bố mất tích trở về có quyền yêu cầu người quản lí tài sản trả lại tài sản cho mình. Tuy nhiên, quyết định li hôn của vợ hoặc chồng người bị tuyên bố là mất tích vẫn có hiệu lực pháp luật.

Tuyên bố chết

Điều kiện

Theo quy định pháp luật, trong bốn trường hợp sau, toà án có thể tuyên bố một người là đã chết.

– Sau 03 năm, kể từ ngày quyết định tuyên bố mất tích của Tòa án có hiệu lực pháp luật mà vẫn không có tin tức xác thực là còn sống. Trong trường hợp này việc tuyên bố một người bị mất tích tạm dừng năng lực chủ thể của họ được diễn ra theo hướng chấm dứt tư cách chủ thể của người đó. Sau ba năm kể từ ngày quyết định tuyên bố mất tích của toà án có hiệu lực pháp luật; mà không cần đòi hỏi thêm một thủ tục thông báo nào; toà án có thể tuyên bố người đó là đã chết.

– Biệt tích trong chiến tranh sau 05 năm; kể từ ngày chiến tranh kết thúc mà vẫn không có tin tức xác thực là còn sống. Ngày chiến tranh kết thúc có thể quy định khác nhau tùy theo từng hoàn cảnh và các cuộc chiến tranh cụ thể mà cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định; hoặc được xác định theo thông lệ quốc tế.

– Bị tai nạn hoặc thảm họa, thiên tai mà sau 02 năm; kể từ ngày tai nạn hoặc thảm hoạ; thiên tai đó chấm dứt vẫn không có tin tức xác thực là còn sống.

– Biệt tích 05 năm liền trở lên và không có tin tức xác thực là còn sống. Sau hai năm có thể tuyên bố mất tích, sau năm năm có thể tuyên bố là đã chết.

Xem thêm: Tài sản của người bị tuyên bố mất tích, tuyên bố chết xử lý thế nào

Hủy bỏ quyết định tuyên bố chết

Khi một người bị tuyên bố là đã chết trở về hoặc có tin tức xác thực là người đó còn sống thì theo yêu cầu của người đó hoặc của người có quyền; lợi ích liên quan; Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố người đó là đã chết. Quan hệ nhân thân của người bị tuyên bố là đã chết được khôi phục; trừ trường hợp sau:

– Vợ hoặc chồng của người bị tuyên bố là đã chết đã được Tòa án cho ly hôn theo quy định tại khoản 2 Điều 68 của Bộ luật này; thì quyết định cho ly hôn vẫn có hiệu lực pháp luật;

– Vợ hoặc chồng của người bị tuyên bố là đã chết đã kết hôn với người khác; thì việc kết hôn đó vẫn có hiệu lực pháp luật.

Người bị tuyên bố là đã chết mà còn sống có quyền yêu cầu những người đã nhận tài sản thừa kế trả lại tài sản; giá trị tài sản hiện còn. Trường hợp người thừa kế của người bị tuyên bố là đã chết biết người này còn sống mà cố tình giấu giếm nhằm hưởng thừa kế thì người đó phải hoàn trả toàn bộ tài sản đã nhận; kể cả hoa lợi, lợi tức; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường.

Quan hệ tài sản giữa vợ và chồng được giải quyết theo quy định của BLDS và Luật hôn nhân và gia đình.

Quyết định của Tòa án hủy bỏ quyết định tuyên bố một người là đã chết phải được gửi cho Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú của người bị tuyên bố là đã chết; để ghi chú theo quy định của pháp luật về hộ tịch.

Liên hệ Luật sư X

Hi vọng bài viết giúp ích cho quý độc giả! Liên hệ với Luật sư X để sử dụng dịch vụ pháp lý nhanh chóng và tốt nhất: 0833102102

Câu hỏi thường gặp