Khi bị ai đó làm tổn hại tới sức khỏe, tính mạng thì chúng ta cho rằng quyền nhân thân của mình bị xâm phạm; hay khi bị người khác sử dụng hình ảnh mình mà không xin phép ta cũng nói quyền nhân thân bị xâm phạm,… Vậy quyền nhân thân là gì? Có đặc điểm như thế nào? Pháp luật hiện hành quy định ra sao?…cHãy cùng Luật sư X tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây nhé.
Căn cứ pháp lý
- Bộ Luật Dân sự năm 2015;
- Luật Hộ tịch năm 2014;
- Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác năm 2006;
- Các văn bản hướng dẫn liên quan.
Nội dung tư vấn
Quyền nhân thân đã ra đời từ lâu, lần đầu tiên được nhắc đến trong Bộ luật Dân sự năm 1995. Nó ra đời có ý nghĩa là cơ sở pháp lý để bảo vệ cho cá nhân tồn tại với tư cách là một thực thể, một chủ thể độc lập trong cộng đồng. Có nhiều quan điểm về cách hiểu quyền nhân thân, cho đến khi Bộ luật Dân sự 2015 ra đời đã đưa ra sự giải thích cụ thể về quyền nhân thân.
1. Quyền nhân thân là gì?
Quyền nhân thân được nhìn nhận rộng rãi dưới góc độ khoa học pháp lý cho đến luật thực định, cụ thể:
Các quan điểm khoa học của nhà nghiên cứu luật học đưa ra cách hiểu như sau:
- Quan điểm thứ nhất: Chỉ có những giá trị nhân thân được pháp luật ghi nhận mới được xem là quyền nhân thân, còn những giá trị nhân thân không được ghi nhận thì sẽ không được xem là quyền nhân thân. Quan điểm này chưa xác định được quyền nhân thân là quyền dân sự, đồng thời thu hẹp phạm vi quyền nhân thân của con người.
- Quan điểm thứ hai: Quyền nhân thân là quyền dân sự chủ quan gắn liền với cá nhân do nhà nước quy định cho mỗi cá nhân và các cá nhân không thể chuyển giao quyền đó cho người khác.
- Quan điểm thứ ba: Nhìn nhận quyền nhân thân là quyền dân sự gắn liền mỗi cá nhân và không thể chuyển giao cho người khác.
Mỗi quan điểm đều có những ưu nhược điểm khác nhau. Tuy nhiên quan điểm thứ ba được coi là đầy đủ và phản ánh đúng nhất về tính chất của quyền nhân thần, do đó quan điểm này đã được chuyển hòa thành quy định trong Bộ luật Dân sự 2015.
Tại khoản 1 Điều 25 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
Điều 25. Quyền nhân thân
1. Quyền nhân thân được quy định trong Bộ luật này là quyền dân sự gắn liền với mỗi cá nhân, không thể chuyển giao cho người khác, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác.
Từ những quan điểm và quy định của luật thực định đã thể hiện một số biểu hiện của quyền nhân thân:
- Quyền nhân thân là một bộ phận của quyền dân sự và thuộc về cá nhân;
- Luôn hướng tới những giá trị tinh thần không định giá được;
- Không thể chuyển giao cho người khác.
2. Đặc điểm của quyền nhân thân
Bên cạnh những đặc điểm chung của một quyền dân sự thì quyền nhân thân còn có những đặc điểm riêng biệt để phân biệt với quyền tài sản.
Quyền nhân thân mang tính chất phi tài sản
Quyền nhân thân không biểu hiện bằng vật chất, cũng không thể quy đổi thành tiền mà nó mang giá trị tinh thần. Chính giá trị này không thể chuyển giao được. Do vậy quyền nhân thân không thể bị định đoạt hay chuyển nhượng cho người khác như quyền tài sản. Mọi người đều có sự bình đẳng về quyền nhân thân và mỗi chủ thể có những giá trị nhân thân khác nhau những đều được pháp luật bảo vệ như nhau nếu các giá trị tinh thần đó bị xâm phạm.
Quyền nhân thân không thể chuyển dịch
Mỗi chủ thể mang một giá trị nhân thân đặc trung do đó quyền nhân thân được gắn liền với một chủ thể nhất định. Đồng thời nó không bị phụ thuộc hay chi phối bởi bất cứ yếu tố nào như độ tuổi, trình độ,…. Quyền nhân thân của mỗi cá nhân do chính cá nhân đó hoặc chủ thể khác theo quy định thực hiện. Hơn nữa quyền nhân thân không thể trở thành đối tượng của các giao dịch mua bán như mua bán hàng hóa được.
Lưu ý: trường hợp người mẫu ký hợp đồng với các công ty quảng cáo về việc cho phép công ty đó sử dụng bức ảnh của mình để quảng cáo không được coi là chuyển dịch quyền nhân thân. Đối tượng chuyển dịch ở đây là những bức ảnh của người mẫu đã được chụp mà không phải quyền nhân thân đối với hình ảnh của người mẫu đó.
3. Các quyền nhân thân của cá nhân theo quy định pháp luật
Bộ luật Dân sự 2015 quy định cụ thể về các quyền nhân thân theo từng điều khoản riêng bao gồm:
- Quyền có họ, tên
- Quyền thay đổi họ
- Quyền thay đổi tên
- Quyền xác định, xác định lại dân tộc
- Quyền được khai sinh, khai tử
- Quyền đối với quốc tịch
- Quyền của cá nhân đối với hình ảnh
- Quyền sống, quyền được bảo đảm an toàn về tính mạng, sức khỏe, thân thể
- Quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín
- Quyền hiến, nhận mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác
- Quyền xác định lại giới tính
- Chuyển đổi giới tính
- Quyền về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình
- Quyền nhân thân trong hôn nhân và gia đình.
4. Những điểm mới của quyền nhân thân trong quy định hiện hành
Quyền nhân thân trong Bộ luật Dân sự 2015 kế thừa những quy định trong Bộ luật Dân sự 2005 tuy nhiên cũng có những điểm mới để giải quyết những vấn đề bất cập từ thực tiễn, cụ thể:
- Về phạm vi: Bộ luật Dân sự 2015 chỉ quy định các quyền nhân thân liên quan đến việc xác định tư cách chủ thể của cá nhân khi tham gia các quan hệ dân sự và những quyền nhân thân gắn liền với lợi ích tinh thần của cá nhân trong khi pháp luật trước đây có phạm vi rất rộng gồm 26 quyền (có cả quyền thể hiện mối quan hệ giữa Nhà nước và công dân).
- Bộ luật dân sự hiện hành đã bỏ các quyền nhân thân như quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở; quyền tự do đi lại, cư trú; quyền lao động,….Các quyền này thể hiện mối quan hệ giữa nhà nước và công dân, không chỉ gắn với lợi ích tinh thần mà còn gắn với lợi ích khác về tài sản.
- Bổ sung quyền nhân thân mới – Chuyển đổi giới tính, đầy là quy định mang tính nhân văn, tạo cơ chế bảo vệ tránh sự phân biệt đối xử với người chuyển giới, tạo sự minh bạch trong thực hiện quyền nhân thân, quyền tài sản trong quan hệ dân sự.
- Quyền nhân thân được xác định là một quyền dân sự do đó phương thức bảo vệ khi các quyền này bị xâm phạm được quy định chung như bảo vệ các quyền dân sự khác. Các phương thức bảo vệ như: buộc bồi thường thiệt hại, buộc xin lỗi, cải chính công khai, chấm dứt hành vi vi phạm,….
Như vậy quyền nhân thân là quyền quan trọng và gắn liền với mỗi cá nhân. Do đó việc hiểu và nắm rõ các quy định pháp luật về quyền nhân thân cũng chính là tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Khuyến nghị
- LSX là thương hiệu hàng đầu về dịch vụ luật sư tranh tụng tại Việt Nam.
- Nội dung tư vấn pháp luật mà LSX cung cấp, Quý vị chỉ nên xem như nguồn tài liệu tham khảo. Để có những những tư vấn rõ ràng và cụ thể hơn, hãy liên hệ với chúng tôi ngay.
