Có những trường hợp cha mẹ là người vay nhưng chủ nợ lại đến tìm con cái đòi. Liệu việc đòi nợ con cái khi cha mẹ hết khả năng thanh toán có khả thi hay không? Hay nói một cách khác là con cái có nghĩa vụ trả nợ cho bố mẹ không?
Căn cứ:
- Bộ luật dân sự 2015
Nội dung tư vấn:
1. Nghĩa vụ trả nợ trong quan hệ vay tài sản
Hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên trong thời hạn nhất định. Các bên trao đổi với nhau về số tiền vay, loại tài sản vay, lãi suất cũng như thời hạn vay. Hợp đồng vay không nhất thiết phải lập thành văn bản. Tuy nhiên, để tránh rủi ro phát sinh, các bên thường lựa chọn ký kết hợp đồng bằng văn bản. Cụ thể Điều 463 Bộ luật dân sự 2015:
Điều 463. Hợp đồng vay tài sản
Hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên cho vay giao tài sản cho bên vay; khi đến hạn trả, bên vay phải hoàn trả cho bên cho vay tài sản cùng loại theo đúng số lượng, chất lượng và chỉ phải trả lãi nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định.
Như vậy, trong hợp đồng vay, sẽ xuất hiện hành động giao tài sản giữa bên cho vay và bên vay để đáp ứng nhu cầu của bên vay. Theo thỏa thuận, đến một thời hạn nhất định thì bên đi vay sẽ phải trả lại nguyên số lượng, giá trị, lãi suất như thỏa thuận cho bên cho vay.
Như vậy, nghĩa vụ trả nợ sẽ thuộc về người đi vay. Theo đó, bố mẹ đi vay tiền thì nghĩa vụ trả nợ thuộc về chính bố mẹ mà không phải con cái.
Tuy nhiên, thử xét đến nghĩa vụ của con cái đối với bố mẹ theo quy định tại luật hôn nhân và gia đình xem có tính chất bắc cầu nào không. Theo Điều 70 Luật hôn nhân và gia đình thì con cái có các nghĩa vụ sau:
Điều 70. Quyền và nghĩa vụ của con
1. Được cha mẹ thương yêu, tôn trọng, thực hiện các quyền, lợi ích hợp pháp về nhân thân và tài sản theo quy định của pháp luật; được học tập và giáo dục; được phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ và đạo đức.
2. Có bổn phận yêu quý, kính trọng, biết ơn, hiếu thảo, phụng dưỡng cha mẹ, giữ gìn danh dự, truyền thống tốt đẹp của gia đình.
3. Con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình thì có quyền sống chung với cha mẹ, được cha mẹ trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc.
Con chưa thành niên tham gia công việc gia đình phù hợp với lứa tuổi và không trái với quy định của pháp luật về bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em.
4. Con đã thành niên có quyền tự do lựa chọn nghề nghiệp, nơi cư trú, học tập, nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn, nghiệp vụ; tham gia hoạt động chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội theo nguyện vọng và khả năng của mình. Khi sống cùng với cha mẹ, con có nghĩa vụ tham gia công việc gia đình, lao động, sản xuất, tạo thu nhập nhằm bảo đảm đời sống chung của gia đình; đóng góp thu nhập vào việc đáp ứng nhu cầu của gia đình phù hợp với khả năng của mình.
5. Được hưởng quyền về tài sản tương xứng với công sức đóng góp vào tài sản của gia đình.
Xét về nghĩa vụ theo quy định của pháp luật, thì không hề có nghĩa vụ trả nợ thay cho bố mẹ. Như vậy, câu nói “ai vay người ấy trả” cũng phù hợp kể cả đối tương là cha mẹ/con cái trong gia đình. Bố mẹ là người vay thì trách nhiệm trả khoản nợ đó thuộc về bố mẹ. Con cái không liên quan gì.
2. Con cái có nghĩa vụ trả nợ thay cho bố mẹ
Pháp luật quy định nghĩa vụ trả nợ thay của con cái cho khoản nợ của bố mẹ trong hai trường hợp.
Thứ nhất, Phải trả nợ thay khi con cái là người bảo lãnh cho khoản vay của cha mẹ.
Điều này nghĩa là, trước khi giao kết hợp đồng thì con cái cũng là một chủ thể trong quan hệ đó với vai trò là người bảo lãnh cho khoản vay của bố mẹ.
Bảo lãnh theo quy định tại Điều 335 Bộ luật dân sự 2015 là việc con cái đứng ra cam kết với người cho vay sẽ thực hiện nghĩa vụ trả nợ thay cho bố mẹ nếu đến hạn trả nợ mà bố mẹ không có khả năng trả nợ. Cụ thể được quy định tại Điều 335 Bộ luật dân sự 2015:
Điều 335. Bảo lãnh
1. Bảo lãnh là việc người thứ ba (sau đây gọi là bên bảo lãnh) cam kết với bên có quyền (sau đây gọi là bên nhận bảo lãnh) sẽ thực hiện nghĩa vụ thay cho bên có nghĩa vụ (sau đây gọi là bên được bảo lãnh), nếu khi đến thời hạn thực hiện nghĩa vụ mà bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.
2. Các bên có thể thỏa thuận về việc bên bảo lãnh chỉ phải thực hiện nghĩa vụ thay cho bên được bảo lãnh trong trường hợp bên được bảo lãnh không có khả năng thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh.
Bởi vậy, nếu như con cái đứng ra bảo lãnh cho khoản vay của bố mẹ thì tất nhiên, nghĩa vụ trả nợ sẽ thuộc về con cái trong trường hợp bố mẹ không có khả năng trả nợ. Bố mẹ có nghĩa vụ trả lại cho con trong trường hợp thỏa thuận trong hợp đồng bảo lãnh.
Thứ hai, Phải trả nợ thay nếu nhận di sản thừa kế từ cha mẹ
Việc thừa kế di sản của bố mẹ khi bố mẹ qua đời cũng đồng nghĩa với việc “thừa kế nghĩa vụ trả nợ”. Việc chết đi không làm mất khi nghĩa vụ trả nợ khi người chết vẫn còn di sản. Trách nhiệm này được quy định tại Điều 615 Luật dân sự 2015:
Điều 615. Thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại
1. Những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
…
Như vậy, hàng thừa kế theo pháp luật phải thực hiện nghĩa vụ tài sản ( nghĩa vụ trả nợ ) khi nhận tài sản thừa kế. Vì thế nên, khi con cái là người nhận tài sản thừa kế thì có nghĩa vụ phải trả nợ thay cho bố mẹ. Và chỉ trả nợ trong phạm vi giá trị tài sản được thừa kế mà không ảnh hưởng gì đến tài sản thuộc quyền sở hữu vốn có của con cái.
Bên cạnh đó, việc trả nợ thay cho bố mẹ cũng sẽ được thực hiện dựa trên sự tự nguyện của con cái nhằm báo đáp công ơn cũng như trách nhiệm về đạo đức. Mà không có một quy định nào yêu cầu việc trả nợ thay là nghĩa vụ của con cái cả. Trừ trường 2 trường hợp trên.
Hy vọng bài viết có ích cho bạn!
