Trên thế giới có hàng trăm quốc gia. Mỗi quốc gia lại có chủ quyền riêng của mình. Để thực hiện chủ quyền của mình trong phạm vi lãnh thổ quốc gia; các quốc gia đều xây dựng một hệ thống pháp luật riêng để điều chỉnh các quan hệ xã hội nảy sinh trên cơ sở đảm bảo lợi ích của nhà nước; của xã hội và công dân. Trong bối cảnh toàn cầu hóa đang diễn ra mạnh mẽ thì sự phát sinh các quan hệ có yếu tố nước ngoài ngày càng đa dạng. Chính vì vậy, hiện tượng xung đột pháp luật diễn ra là tất yếu. Vậy, phương pháp giải quyết xung đột pháp luật trong tư pháp quốc tế là gì?
Hãy tham khảo bài viết dưới đây của Luật sư X.
Cơ sở pháp lý
Xung đột pháp luật là gì?
Xung đột pháp luật là hiện tượng hai hay nhiều hệ thống pháp luật của các nước khác nhau cùng có thể được áp dụng; để điều chỉnh một quan hệ dân sự theo nghĩa rộng có yếu tố nước ngoài. (quan hệ tư pháp quốc tế).
Nói cách khác, xung đột pháp luật không được hiểu là sự xung khắc hay sự khác biệt giữa các hệ thống pháp luật. Đó là một hiện tượng riêng có, đặc thì của tư pháp quốc tế. Nó sẽ xuất hiện khi có hai hệ thống pháp luật hoặc nhiều hệ thống pháp luật cùng có thể điều chỉnh một quan hệ tư pháp quốc tế.
Ở đây cần hiểu xung đột pháp luật là sự xung đột giữa các hệ thống pháp luật của các nước; chứ không phải giữa các quy phạm luật hay chế định luật. Đây cũng là cơ sở để áp dụng pháp luật nước ngoài trong tư pháp quốc tế.
Các phương pháp giải quyết xung đột pháp luật
Phương pháp giải quyết xung đột pháp luật là cách thức giải quyết vấn đề khi có tình huống hai hay nhiều hệ thống pháp luật của các nước khác nhau cùng có thể được áp dụng để điều chỉnh một quan hệ tư pháp quốc tế.
Để giải quyết thực tế hết sức phức tạp này, mỗi phương pháp cần thiết phải các các công cụ nhất định; và công cụ của luật pháp chính là các quy phạm pháp luật. Như vậy có nghĩa là các phương pháp điều chỉnh khác nhau sẽ sử dụng các loại quy phạm pháp luật không giống nhau.
Phương pháp thực chất – xây dựng và áp dụng các quy phạm thực chất
Phương pháp thực chất là phương pháp dùng quy phạm thực chất; trực tiếp điều chỉnh quan hệ mà không cần qua bất kì một khâu trung gian nào.
Quy phạm thực chất là quy phạm định sẵn các quyền, nghĩa vụ, biện pháp chế tài đối với các chủ thể tham gia quan hệ tư pháp quốc tế xảy ra, nếu có sẵn quy phạm thực chất để áp dụng thì các đương sự cũng như cơ quan có thẩm quyền căn cứ ngay vào quy phạm để xác định được vấn đề mà họ đang quan tâm mà không cần phải thông qua một khâu trung gian nào.
Quy phạm thực chất có hai loại:
- Quy phạm thực chất thống nhất. Đây là quy phạm thực chất nằm trong các điều ước quốc tế
- Quy phạm thực chất thông thường. Đây là quy phạm thực chất nằm trong hệ thống pháp luật quốc gia.
Phương pháp thực chất được đánh giá là phương pháp hiệu quả nhất để giải quyết xung đột pháp luật. Nhưng nó không phải là phương pháp duy nhất. Do phương pháp này sử dụng các quy phạm thực chất; mà phần lớn là các quy phạm thực chất thống nhất. Vì thế, có trường hợp không có điều ước quốc tế điều chỉnh; vì không phải lĩnh vực nào cũng có điều ước quốc tế. Mặt khác, quá trình đàm phán, thương lượng để xây dựng điêu ước quốc tế rất khó khăn.
Phương pháp xung đột – xây dựng và áp dụng các quy phạm xung đột
Đây là phương pháp giải quyết xung đột pháp luật bằng cách sử dụng các quy phạm xung đột để giải quyết. Khi không có quy phạm thực chất thống nhất; để điều chỉnh quan hệ, các cơ quan có thẩm quyền phải tìm đến hệ thống các quy phạm khác-quy phạm xung đột. Đây là quy phạm luật đặc biệt. Nó không quy định về quyền và nghĩa vụ của các bên; không quy định các hình thức và biện pháp chế tài.
Nhiệm vụ của quy phạm xung đột chỉ là xác định hệ thống pháp luật của quốc gia nào sẽ được áp dụng để điều chỉnh quan hệ; còn bản thân quan hệ lại chưa được giải quyết. Muốn giải quyết vấn đề thì cơ quan có thẩm quyền căn cứ vào quy phạm xung đột; áp dụng hệ thống pháp luật mà quy phạm xung đột đã dẫn chiếu tới. Từ đó sẽ căn cứ vào các quy định thực định trong hệ thống pháp luật được dẫn chiếu tới để giải quyết vấn đề.
Có thể thấy, phương pháp xung đột hay còn gọi là phương pháp điều chỉnh gián tiếp được hiểu là phương pháp sử dụng quy phạm xung đột nhằm xác định hệ thống pháp luật nước nào sẽ được áp dụng trong việc điều chỉnh quan hệ tư pháp quốc tế cụ thể.
Tuy nhiên, vấn đề giải quyết nội dung lại chưa được xác định. Và vấn đề chỉ thực sự được giải quyết triệt để khi cơ quan có thẩm quyền theo sự dẫn chiếu của quy phạm xung đột; tìm ra được các quy định thực định của pháp luật được dẫn chiếu đến; và dùng các quy định đó để điều chỉnh quan hệ.
Áp dụng tập quán quốc tế hoặc pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội tương tự
Hai phương pháp thực chất và xung đột nêu trên là hai phương pháp điều chỉnh cơ bản của tư pháp quốc tế. Cách thức thường được áp dụng là sử dụng tập quán quốc tế; hoặc pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội tương tự trên cơ sở phù hợp với nguyên tắc của pháp luật quốc gia mình cũng như đường lối; chính sách đối ngoại của nhà nước.
Tại Việt Nam, việc áp dụng tập quán được quy định trong Bộ luật dân sự 2015.
Điều 666 Bộ luật dân sự quy định:
Điều 666. Áp dụng tập quán quốc tế
Các bên được lựa chọn tập quán quốc tế trong trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 664 của Bộ luật này. Nếu hậu quả của việc áp dụng tập quán quốc tế đó trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam; thì pháp luật Việt Nam được áp dụng.
Bên cạnh đó, điều 6 Bộ luật dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 6. Áp dụng tương tự pháp luật
1. Trường hợp phát sinh quan hệ thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật dân sự mà các bên không có thỏa thuận; pháp luật không có quy định; và không có tập quán được áp dụng thì áp dụng quy định của pháp luật điều chỉnh quan hệ dân sự tương tự.
2. Trường hợp không thể áp dụng tương tự pháp luật theo quy định tại khoản 1 Điều này; thì áp dụng các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự quy định tại Điều 3 của Bộ luật này, án lệ, lẽ công bằng.
Liên hệ Luật sư X
Trên đây là toàn bộ nội dung tư vấn của chúng tôi về vấn đề: “Phương pháp giải quyết xung đột pháp luật trong tư pháp quốc tế”. Để sử dụng dịch vụ của chúng tôi mời quý khách hàng liên hệ đến hotline để được tiếp nhận.
Liên hệ hotline: 0833102102
- FaceBook: www.facebook.com/luatsux
- Tiktok: https://www.tiktok.com/@luatsux
- Youtube: https://www.youtube.com/Luatsux
Câu hỏi thường gặp
Quy phạm xung đột là quy phạm ấn định luật pháp nước nào cần phải áp dụng để điều chỉnh quan hệ pháp luật dân sự theo nghĩa rộng có yếu tố nước ngoài trong một tình huống cụ thể.
Pháp luật nước ngoài được dẫn chiếu đến không được áp dụng trong trường hợp sau đây:
a) Hậu quả của việc áp dụng pháp luật nước ngoài trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam;
b) Nội dung của pháp luật nước ngoài không xác định được mặc dù đã áp dụng các biện pháp cần thiết theo quy định của pháp luật tố tụng.
Trường hợp pháp luật nước ngoài không được áp dụng theo quy định tại khoản 1 Điều này thì pháp luật Việt Nam được áp dụng.
Quy phạm xung đột được cơ cấu bởi hai bộ phận: Phạm vi và hệ thuộc.
+ Phần phạm vi là phần quy định quy phạm xung đột này được áp dụng cho loại quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài nào: hôn nhân, thừa kế, hợp đồng…
+ Phần hệ thuộc là phần quy định chỉ ra luật pháp nước nào được áp dụng để giải quyết quan hệ pháp luật đã ghi ở phần phạm vi.
