Tái thẩm là gì?

Đối với dân luật thì khi nhắc đến cụm từ tái thẩm hay giám đốc thẩm thì rất quen thuộc. Tuy nhiên đối với người không thường xuyên làm việc trong môi trường liên quan đến pháp luật; thì đây lại là vấn đề hoàn toàn khác. Trong nội dung bài viết này; Luật sư X xin trình bày các vấn đề liên quan đến tái thẩm trong tố tụng nói chung và tố tụng hình sự nói riêng.

Căn cứ pháp lý:

Bộ luật tố tụng hình sự 2015

Bộ luật tố tụng dân sự 2015

Bộ luật tố tụng hành chính 2015

Tái thẩm là gì?

Mỗi thủ tục tố tụng được quy định áp dụng trong các trường hợp khác nhau. Việc khác nhau có thể là tuỳ thuộc vào tính chất; chủ thể có quyền; thời hạn ..v.v. Trong đó tái thẩm là một thủ tục như thế.

Điều 397 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 định nghĩa như sau:

Điều 397. Tính chất của tái thẩm

Tái thẩm là xét lại bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhưng bị kháng nghị vì có tình tiết mới được phát hiện có thể làm thay đổi cơ bản nội dung của bản án, quyết định mà Tòa án không biết được khi ra bản án, quyết định đó.

Đầu tiên cần phải khẳng định rằng Tái thẩm là thủ tục tố tụng đặc biệt; chứ không phải là một cấp xét xử. Hay nói cách khác nó ko đương nhiên được áp dụng; khi có kháng cáo từ phía bị cáo.

Thứ hai, chỉ được áp dụng khi bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật.

Thứ ba, áp dụng khi “có tình tiết mới được phát hiện có thể làm thay đổi cơ bản nội dung của bản án, quyết định mà Tòa án không biết được khi ra bản án, quyết định đó.”

VD như vụ án của ông Nguyễn Thanh Chấn xảy ra cách đây hơn 15 năm trước; ngày 29/8/2003; ông Chấn bị bắt; khởi tố về tội Giết người do nghi là thủ phạm gây ra cái chết chị Nguyễn Thị Hoan.

Tại phiên sơ thẩm, phúc thẩm, ông không nhận tội và bị tuyên án tù chung thân. Trãi qua phiên toà sơ thẩm và phúc thẩm; thì ông Chấn đã bị tuyên án chung thân về tội Giết người. Sau nhiều lần kêu oan thì ngày 4/11 theo yêu cầu kháng nghị của viện trưởng VKSND Tối cao Nguyễn Hòa Bình đã mở phiên tái thẩm về việc tuyên hủy bản án hình sự phúc thẩm và sơ thẩm để điều tra lại vụ án.

Kết quả điều tra đã phát hiện Lý Nguyễn Chung là thủ phạm; và toà đã tuyên án 12 năm tù.

Riêng ông Chấn đã được minh oan và bồi thường theo quy định của pháp luật.

Căn cứ để chủ thể có thẩm quyền kháng nghị

Các vấn đề này được đề quy định tại Chương XXVI Bộ luật tố tụng hình sự 2015, cụ thể như sau:

Căn cứ tái thẩm

Điều 398. Căn cứ để kháng nghị theo thủ tục tái thẩm

Bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị theo thủ tục tái thẩm khi có một trong các căn cứ:

1. Có căn cứ chứng minh lời khai của người làm chứng, kết luận giám định, kết luận định giá tài sản, lời dịch của người phiên dịch, bản dịch thuật có những điểm quan trọng không đúng sự thật;

2. Có tình tiết mà Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán, Hội thẩm do không biết được mà kết luận không đúng làm cho bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật không đúng sự thật khách quan của vụ án;

3. Vật chứng, biên bản về hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, biên bản hoạt động tố tụng khác hoặc những chứng cứ, tài liệu, đồ vật khác trong vụ án bị giả mạo hoặc không đúng sự thật;

4. Những tình tiết khác làm cho bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật không đúng sự thật khách quan của vụ án.

Chủ thể có quyền kháng nghị

Điều 400. Những người có quyền kháng nghị theo thủ tục tái thẩm

1. Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao có quyền kháng nghị theo thủ tục tái thẩm đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án các cấp, trừ quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.

2. Viện trưởng Viện kiểm sát quân sự trung ương có quyền kháng nghị theo thủ tục tái thẩm đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án quân sự cấp quân khu, Tòa án quân sự khu vực.

3. Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao có quyền kháng nghị theo thủ tục tái thẩm đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân cấp huyện thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ.

Thời hạn kháng nghị

Điều 401. Thời hạn kháng nghị theo thủ tục tái thẩm

1. Tái thẩm theo hướng không có lợi cho người bị kết án chỉ được thực hiện trong thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự quy định tại Điều 27 của Bộ luật hình sự và thời hạn kháng nghị không được quá 01 năm kể từ ngày Viện kiểm sát nhận được tin báo về tình tiết mới được phát hiện.

2. Tái thẩm theo hướng có lợi cho người bị kết án thì không hạn chế về thời gian và được thực hiện cả trong trường hợp người bị kết án đã chết mà cần minh oan cho họ.

3. Việc kháng nghị về dân sự trong vụ án hình sự đối với đương sự được thực hiện theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự.

Như đã nói từ đầu thì đây là thủ tục đặc biệt không phải được thực hiện do yêu cầu thì phía bị cáo. Cụ thể hơn là ở đâu chỉ có Viện trưởng (VKSNDTC, QSTW, VKSCC) mới có thẩm quyền quyết định.

Ngoài TTHS thì tái thẩm còn được áp dụng trong các lĩnh vực khác hay không ?

Câu trả lời là CÓ. Tái thẩm còn được áp dụng trong dân sự (quy định tại Chương XXI Bộ luật TTDS 2015) và hành chính (Chương XVI Bộ luật TTHC 2015).

Như vậy trong cả tố tụng hành chính, dân sự và hình sự đều có thủ tục tái thẩm. Điều này là hoàn toàn phù hợp để giảm thiểu thiệt hại của các bên khi các bản án, quyết định đã tuyên không đúng sự thật, từ đó ảnh hưởng quyền và lợi ích chính đáng của các bên.