Thuế thu nhập cá nhân là gì?

Thuế là hiện tượng khách quan, là điều kiện vật chất quan trọng để Nhà nước tồn tại và phát triển. Hệ thống thuế được cấu tạo thành bởi nhiều sắc thuế khác nhau; hướng đến các chủ thể và các hoạt động phong phú; đa dạng của đời sống xã hội với những chức năng riêng biệt. Trong đó, thuế thu nhập cá nhân là sắc thuế có chức năng cơ bản và phân phối thu nhập; qua việc điều tiết trực tiếp vào thu nhập cá nhân; nhằm giảm bớt sự phân hóa giàu nghèo, đảm bảo công bằng xã hội. Vậy thuế thu nhập cá nhân là gì? Thuế thu nhập cá nhân có đặc điểm và vai trò gì?

Hãy cùng Luật sư X tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này nhé!

Căn cứ pháp lý

• Luật Thuế thu nhập cá nhân năm 2007, sửa đổi, bổ sung năm 2012

Nội dung tư vấn

Thuế thu nhập cá nhân là gì?

• Trong đời sống, thật không khó để ta bắt gặp câu hỏi “Thuế thu nhập cá nhân là gì?”. Pháp luật nước ta không đưa ra quy định cụ thể về khái niệm thuế thu nhập cá nhân. Tuy nhiên, dừa trên những đặc điểm của loại thuế này, ta có thể hiểu khái quát được loại thuế này.

• Thuế thu nhập cá nhân là sắc thuế mà nhà nước sử dụng để điều tiết một phần thu nhập của các cá nhân vào ngân sách nhà nước; với mục đích tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước và thực hiện công bằng xã hội.

Đặc điểm của thuế thu nhập cá nhân

Thuế TNCN có những đặc điểm sau

Thứ nhất, thuế TNCN là thuế trực thu.

• Thuế trực thu là loại thuế mà chủ thể nộp thuế cũng đồng thời là chủ thể gánh chịu thuế; nghĩa là chủ thể nộp thuế sẽ mất một phần thu nhập của chính mình vì thuế.
• Thuế thu nhập cá nhân là thuế trực thu bởi cá nhân có thu nhập chịu thuế là người nộp thuế; việc nộp thuế được tiến hành từ việc khấu trừ trực tiếp từ thu nhập của cá nhân đó; mà không thông qua hành vi tiêu dùng hoặc chủ thể trung gian khác.
• Do thuế trực thu trực tiếp điều tiết vào thu nhập; tài sản của tổ chức, cá nhân, có thể xem xét đến hoàn cảnh, điều kiện và khả năng đóng góp của người nộp thuế; nên nó rất có tác dụng trong việc điều hòa thu nhập; góp phần giảm bớt sự chênh lệch về thu nhập giữa các tầng lớp dân cư,….

Thứ hai, thuế thu nhập cá nhân có đối tượng chịu thuế là thu nhập của cá nhân.

• Trong quá trình lao động, con người tạo ra thu nhập dưới nhiều hình thức khác nhau tùy thuộc vào tiêu chí phân loại. Mục đích của việc phân loại thu nhập là cơ sở cho việc phân định đối tượng chịu thuế của các sắc thuế khác nhau; cũng như đặt ra cơ chế hành thu hiệu quả.
• Trong nền kinh tế thị trường, thu nhập của cá nhân phát sinh rất đa dạng. Nếu căn cứ vào hoạt động hoặc các giao dịch làm phát sinh thu nhập thì thu nhập bao gồm: Thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh; thu nhập từ lao động; thu nhập từ tài sản, tiền vốn; thu nhập từ chuyển nhượng; thu nhập từ thừa kế,…

Thứ ba, việc đánh thuế thu nhập cá nhân thường áp dụng theo nguyên tắc thuế suất lũy tiến từng phần.

• Thuế suất lũy tiến được hiểu là việc áp dụng các thuế suất tăng dần đối với các nhóm đối tượng chịu thuế; hoặc toàn bộ đối tượng chịu thuế. Theo đó, hiện nay, thuế thu nhập cá nhân chủ yếu áp dụng thuế suất lũy tiến đối với thu nhập từ tiền công; tiền lương và thu nhập từ kinh doanh.
• Đặc điểm này xuất phát từ vai trò chủ yếu của thuế thu nhập cá nhân là điều tiết mạnh người có thu nhập cao; góp phần thực hiện công bằng xã hội. Do vậy, việc sử dụng thuế suất lũy tiến từng phần sẽ đáp ứng được nhu cầu đó; vì phần thu nhập tăng thêm càng cao thì sẽ phải tính thuế suất càng cao.

Thứ tư, thuế thu nhập cá nhân là loại thuế có tính ổn định không cao và phức tạp

• Đặc điểm này của thuế thu nhập cá nhân thể hiện ở chỗ các quy định về thu nhập chịu thuế; thu nhập không chịu thuế thường xuyên thay đổi theo từng biến động của nền kinh tế – xã hội trong từng thời kì. Ngoài ra, các quy định như giảm trừ gia cảnh; về mức thuế suất cũng có sự thay đổi linh hoạt do thuế điều tiết trực tiếp vào thu nhập của cá nhân; nên có tác động lớn đế mức sống của dân cư và chịu ảnh hưởng bởi giá cả trên thị trường.
• Việc quản lý thuế thu nhập cá nhân tương đối khó khăn, chi phí quản lý thuế thường lớn hơn so với các loại thuế khác bởi ngoài việc xác định các khoản thu nhập chịu thuế còn phải xác định nguồn gốc thu nhập, thời hạn cư trú của chủ sở hữu, tính ổn định của thu nhập.
• Trong phần xác định thu nhập chịu thuế; phải xác định được các khoản khấu trừ hợp lý để tiến hành khấu trừ khi tính thuế; nhằm đảm bảo mục tiêu công bằng và khuyến khích đối với đối tượng nộp thuế.

Thứ năm, nguồn luật điều chỉnh quan hệ thuế thu nhập cá nhân bao gồm các văn bản pháp luật quốc gia; và luật quốc tế.

• Đây là đặc trưng của thuế thu nhập nói chung và thuế thu nhập cá nhân nói riêng. Hầu hết, thuế thu nhập cá nhân của các quốc gia trên thế giới không chỉ áp dụng đối với công dân của mình; mà còn áp dụng đối với người nước ngoài có thu nhập chịu thuế phát sinh trên lãnh thổ quốc gia đó.
• Để tránh tình trạng đánh thuế hai lần lên một đối tượng chịu thuế; các hiệp định tránh đánh thuế hai lần được ký kết giữa các quốc gia cũng là một nguồn luật điều chỉnh quan hệ thuế thu nhập cá nhân.

Vai trò của thuế thu nhập cá nhân

Thứ nhất, thuế thu nhập cá nhân góp phần tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước

• Thuế nói chung và thuế thu nhập cá nhân nói riêng là công cụ chủ yếu của Nhà nước; nhằm huy động một bộ phận của cải trong xã hội nhằm tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Bất kì Nhà nước nào để thực hiện được các chức năng của mình; đều phải có nguồn lực vật chất và thuế là nguồn thu quan trọng để đáp ứng nhu cầu đó.
• Thuế thu nhập cá nhân được hình thành từ việc điều tiết một phần thu nhập chịu thuế của các cá nhân trước khi hành vi tiêu dùng xảy ra.
• Ngoài ra, thuế TNCN còn góp phần hạn chế sự thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp. Bởi trong doanh nghiệp thường tồn tại cả thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế TNCN.

Thứ hai, thuế TNCN là công cụ để Nhà nước tái phân phối sản phẩm xã hội; giảm phân hóa giàu, nghèo, góp phần đảm bảo tính công bằng trong xã hội.

• Có thể nói, đây là vai trò đặc trưng và cơ bản nhất của thuế TNCN. Sở dĩ như vậy là do thuế TNCN điều tiết trực tiếp vào thu nhập của cá nhân; cùng với tính chất lũy tiến của thuế TNCN đã thu hẹp khoảng cách về thu nhập của các cá nhân…
• Tính công bằng của thuế TNCN còn được thể hiện ở chỗ nghĩa vụ được áp dụng trên cơ sở có tính đến điều kiện; và hoàn cảnh sống của người nộp thuế. Người nộp thuế không bị giới hạn về các khoản được giảm trừ hợp pháp; ví dụ như số lượng người phụ thuộc khi xác định giảm trừ gia cảnh, số lần tham gia từ thiện, nhân đạo,….

Thứ ba, thuế TNCN là công cụ gắn liền với việc thực hiện chính sách kinh tế, chính sách xã hội của Nhà nước.

• Thuế TNCN không chỉ là công cụ huy động nguồn thu NSNN, thực hiện công bằng xã hội; mà còn là một trong những công cụ quan trọng của Nhà nước trong việc điều tiết nền kinh tế vĩ mô.
• Thuế TNCN có tác dụng điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Loại thuế này điều tiết trực tiếp thu nhập cá nhân nên một mặt tác động trực tiếp đến tiết kiệm; mặt khác làm cho khả năng thanh toán của các cá nhân bị giảm. Từ đó, cầu hàng hóa, dịch vụ giảm sẽ tác động đến sản xuất.

Thứ tư, thuế TNCN góp phần giúp Nhà nước kiểm soát thu nhập, phát hiện thu nhập bất hợp pháp.

• Thực tế đã chứng minh nhiều khoản thu nhập của một số cá nhân nhận được từ việc thực hiện các hành vi bất hợp pháp; hoặc bằng cách lợi dụng những kẽ hở của pháp luật; mà nhà nước không kiểm soát được như tham ô, nhận hối lộ, buôn bán hàng cấm,…
• Những hành vi này ảnh hưởng rất xấu đến đời sống kinh tế – xã hội của mỗi quốc gia. Phải kết hợp hiện hữu hiệu biện pháp để ngăn chặn và chống lại hành vi trên; một trong nhưng biện pháp đó thì phải kể đến vai trò của thuế TNCN.

Có thể bạn quan tâm

• Tiền lương làm thêm giờ có được miễn thuế thu nhập cá nhân?
• Quyết toán thuế thu nhập cá nhân như thế nào?
• Khi nào được hoàn thuế thu nhập cá nhân?

Trên đây là nội dung tư vấn của chúng tôi về vấn đề: “Thuế thu nhập cá nhân là gì?”. Hy vọng bài viết hữu ích với bạn đọc. Nếu có vấn đề pháp lý cần giải quyết, vui lòng liên hệ Luật sư X: 0833102102.

Câu hỏi thường gặp