Hiện nay, nhiều bậc phụ huynh với mong muốn để con cái mình có thể làm quen với môi trường xung quanh, để con bắt đầu biết sắp xếp, tự lập đối với những nhu cầu thiết yếu trong cuộc sống của mình nên đã để con trẻ “tập kiếm tiền”. Vậy điều đó sẽ đem lại những ảnh hưởng như thế nào tới sự phát triển của trẻ em? Việc cho trẻ em “tập kiếm tiền” là đúng hay sai? Và pháp luật Việt Nam quy định ra sao về vấn đề này? Hãy cùng Luật sư X tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây nhé!
Căn cứ pháp lý
- Hiến pháp năm 2013;
- Bộ luật Lao động năm 2019;
- Thông tư số 09/2020/TT-BLĐTBXH
- Các văn bản pháp luật có liên quan.
Nội dung tư vấn
1. Trẻ em được hiểu như thế nào?
“Trẻ em” – cụm từ rất quen thuộc với mỗi chúng ta, trong cuộc đời mỗi người ai cũng sẽ đều trải qua giai đoạn là trẻ em. Nhưng không phải ai cũng hiểu rõ trẻ em là gì, ai được gọi là trẻ em. Khái niệm trẻ em được nhìn nhận dưới nhiều góc độ, cụ thể:
Về mặt sinh học, trẻ em là những con người ở giữa giai đoạn sơ sinh và tuổi dậy thì. Định nghĩa pháp lý về một “trẻ em” nói chung biểu thị một đứa trẻ, còn được biết tới là một người chưa trường thành.
Dưới góc độ pháp lý khái niệm này vẫn còn nhiều tranh cãi và được quy định trong các văn bản còn chồng chéo, chưa có sự thống nhất.
Theo Công ước quyền trẻ em tại Điều 1 quy định: Trong phạm vi Công ước này, trẻ em có nghĩa là người dưới 18 tuổi, trừ trường hợp luật pháp áp dụng với trẻ em đó quy định dưới tuổi thành niên sớm hơn”.
Tuy nhiên, trong Luật trẻ em Việt Nam 2016, Điều 1: Trẻ em là người dưới 16 tuổi. Có thể khẳng định rằng có sự khác biệt quy định về độ tuổi của trẻ em ở Việt Nam so với Công ước quốc tế.
Theo Bộ luật Lao động năm 2019 thì độ tuổi lao động tối thiểu của người lao động là đủ 15 tuổi, trừ trường hợp quy định tại Mục 1 Chương XI của Bộ luật này.
Theo Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 cũng xác định đối tượng xử phạt hành chính phải từ đủ 14 tuổi trở lên, cụ thể là: “Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi bị xử phạt vi phạm hành chính về vi phạm hành chính do cố ý; người từ đủ 16 tuổi trở lên bị xử phạt vi phạm hành chính về mọi vi phạm hành chính” , quy định này đồng nghĩa với việc coi trẻ em là 14 thay vì 16 như quy định chung.
Như vậy chỉ với cụm từ trẻ em tưởng chừng như đơn giản, ai cũng có thể biết nhưng không phải ai cũng hiểu rõ. Đặc biệt trong hệ thống pháp luật cũng chưa có sự thống nhất, mỗi văn bản quy định độ tuổi khác nhau để xác định đối tượng có phải là trẻ em hay không. Việc xác định đúng độ tuổi để được coi là trẻ em có ý nghĩa rất quan trọng, giúp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của chính trẻ em – mầm non tương lai của đất nước.
Còn lao động được hiểu là sự tiêu dùng sức lao động trong hiện thực. Lao động là hoạt động có mục đích, có ý thức của con người nhằm tạo ra các sản phẩm phục vụ cho các nhu cầu của đời sống xã hội.
Mặc dù còn nhiều tranh cãi nhưng trong phạm vi bài viết khi nhắc đến lao động kiếm tiền thì dường như quan điểm về độ tuổi theo quy định của pháp luật lao động sẽ phù hợp hơn với thể chất cũng như tính chất công việc dành riêng cho trẻ em.
2. Quy định pháp luật về việc trẻ em lao động kiếm tiền
Từ xưa đến nay, trong suy nghĩ của đại đa số người dân đều cho rằng độ tuổi thích hợp nhất để trẻ bắt đầu đi làm, tự hình thành cho mình những khoản thu nhập là độ tuổi thành niên – từ đủ 18 tuổi trở lên; đặc biệt là đối với những công việc nguy hiểm (theo quy định của Bộ luật Lao động năm 2019).
Tuy nhiên, không phải vì thế mà không có trường hợp những đứa trẻ dưới 18 tuổi, thậm chí là 13 – 15 tuổi, độ tuổi vui chơi, học hành đã phải tự mình đi làm để iếm thêm thu nhập phụ giúp gia đình hay để nuôi sống chính bản thân mình. Thật đáng thương!
Chính vì vậy, pháp luật Việt Nam hiện hành đã đưa ra những quy định cụ thể về độ tuổi và công việc đối với những trẻ em dưới 18 tuổi, cụ thể:
Điều 145. Sử dụng người chưa đủ 15 tuổi làm việc
- Khi sử dụng người chưa đủ 15 tuổi làm việc, người sử dụng lao động phải tuân theo quy định sau đây:
a) Phải giao kết hợp đồng lao động bằng văn bản với người chưa đủ 15 tuổi và người đại diện theo pháp luật của người đó;
b) Bố trí giờ làm việc không ảnh hưởng đến thời gian học tập của người chưa đủ 15 tuổi;
c) Phải có giấy khám sức khỏe của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền xác nhận sức khỏe của người chưa đủ 15 tuổi phù hợp với công việc và tổ chức kiểm tra sức khỏe định kỳ ít nhất một lần trong 06 tháng;
d) Bảo đảm điều kiện làm việc, an toàn, vệ sinh lao động phù hợp với lứa tuổi.
- Người sử dụng lao động chỉ được tuyển dụng và sử dụng người từ đủ 13 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi vào làm các công việc nhẹ theo quy định tại khoản 3 Điều 143 của Bộ luật này.
- Người sử dụng lao động không được tuyển dụng và sử dụng người chưa đủ 13 tuổi làm việc, trừ các công việc nghệ thuật, thể dục, thể thao nhưng không làm tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa đủ 13 tuổi và phải có sự đồng ý của cơ quan chuyên môn về lao động thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.
Trong đó những công việc được sử dụng người dưới 13 tuổi bao gồm: Diễn viên: múa; hát; xiếc; điện ảnh; sân khấu kịch, tuồng, chèo, cải lương, múa rối (trừ múa rối dưới nước); Vận động viên năng khiếu: thể dục dụng cụ, bơi lội, điền kinh (trừ tạ xích), bóng bàn, cầu lông, bóng rổ, bóng ném, bi-a, bóng đá, các môn võ, đá cầu, cầu mây, cờ vua, cờ tướng, bóng chuyền (theo muc I thông tư thông tư 11 năm 2013 của Bộ lao động thương binh xã hội).
2.1. Lao động trẻ em từ 13 đến 15 tuổi
Hiến pháp nghiêm cấm việc tuyển dụng lao động trẻ em dưới độ tuổi tối thiểu. Độ tuổi lao động tối thiểu là 15 tuổi. Người sử dụng lao động có thể thuê người dưới 15 tuổi (tối thiểu là 13 tuổi) để thực hiện các công việc nhẹ được quy định trong danh mục II Thông tư 09/2020/TT-BLĐTBXH
Biểu diễn nghệ thuật.
Vận động viên thể thao.
Lập trình phần mềm.
Các nghề truyền thống: chấm men gốm; cưa vỏ trai; làm giấy dó; làm nón lá; chấm nón; dệt chiếu; làm trống; dệt thổ cẩm; thêu thổ cẩm; làm bún gạo; làm miến; làm giá đỗ; làm bánh đa; dệt tơ tằm; se sợi hoa sen; vẽ tranh sơn mài, se nhang, làm vàng mã (trừ các công đoạn có sử dụng hóa chất độc hại như sơn ta, hóa chất tẩy rửa, hóa chất dùng để ướp màu, hóa chất tạo mùi, tạo tàn nhang cong…).
Các nghề thủ công mỹ nghệ: thêu ren; mộc mỹ nghệ; làm lược sừng; làm tranh dân gian (tranh Đông Hồ, tranh Hàng Trống…); nặn tò he; làm tranh khắc gỗ, biểu tranh lụa; nhặt vỏ sò, điệp để gắn trên tranh mỹ nghệ; mài đánh bóng tranh mỹ nghệ; xâu chuỗi tràng hạt kết cườm, đánh bóng trang sức mỹ nghệ; làm rối búp bê; làm thiếp mừng các sản phẩm từ giấy nghệ thuật trang trí trên thiếp mừng; làm khung tranh mô hình giấy, hộp giấy, túi giấy.
Đan lát, làm các đồ gia dụng, đồ thủ công mỹ nghệ từ nguyên liệu tự nhiên như: mây, tre, nứa, dừa, chuối, bèo lục bình, đay, cói, quế, guột, đót, lá nón.
Gói nem, gói kẹo, gói bánh(trừ việc vận hành hoặc sử dụng các máy, thiết bị, dụng cụ đóng gói).
Nuôi tằm.
Làm cỏ vườn rau sạch; thu hoạch rau, củ, quả sạch theo mùa.
Chăn thả gia súc tại nông trại.
Phụ gỡ lưới cá, đan lưới cá, phơi khô thủy sản.
Cắt chỉ, đơm nút, thùa khuyết, đóng gói vào hộp các sản phẩm dệt thủ công.
Thời gian làm việc của người lao động chưa thành niên (dưới 15 tuổi) không được vượt quá 04 giờ trong một ngày và 20 giờ trong một tuần. Không sử dụng lao động chưa thành niên làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm. Không được sử dụng lao động chưa thành niên để sản xuất và kinh doanh cồn, rượu, bia, thuốc lá, các chất tác động đến tinh thần và các chất gây nghiện khác. Người sử dụng lao động phải tạo cơ hội để người lao động chưa thành niên và người dưới 15 tuổi tham gia lao động và được học tập văn hóa.
2.2. Trẻ em lao động chưa thành niên (từ 15 – dưới 18 tuổi)
Người sử dụng lao động có thể ký hợp đồng lao động với lao động chưa thành niên với các điều kiện sau đây: giờ làm việc không quá 8 giờ trong một ngày và 40 giờ trong một tuần; được nghỉ 14 ngày nghỉ phép hàng năm; không được làm việc thêm giờ và làm việc vào ban đêm (ngoại trừ trong một số trường hợp được phép của Bộ LĐTBXH); và cấm làm các công việc nặng nhọc và nguy hiểm.
Người lao động dưới 18 tuổi bị cấm mang, vác các vật nặng vượt quá thể trạng họ (không vượt quá 15kg đối với nam /12 kg đối với lao động nữ từ 15-16 tuổi và không vượt quá 30 kg đối với nam/25 kg đối với lao động nữ 16-18 tuổi. Những công việc khác bị cấm bao gồm: sử dụng hoặc vận chuyển hoá chất, xăng dầu, chất nổ; bảo trì, bảo dưỡng thiết bị, máy móc, phá dỡ công trình xây dựng; nấu, thổi, đúc, cán, dập và hàn kim loại; vận hành nồi hơi; làm việc như thủ kho hoặc trợ lý tại kho hóa chất, thuốc nhuộm; làm việc tiếp xúc trực tiếp với hóa chất gây đột biến gen, hóa chất gây hại lâu dài đến sức khỏe sinh sản, hóa chất gây ung thư và các hóa chất độc hại; làm việc tiếp xúc với các dung môi như in ấn.
Người lao động dưới 18 tuổi bị cấm trong các môi trường không tuân thủ các quy định và các tiêu chuẩn an toàn pháp lý về các yếu tố như điện từ trường, độ rung, tiếng ồn, nhiệt độ, bụi silic, bụi không chứa silic, bụi bông, bụi amiăng; làm việc dưới nước, dưới lòng đất; công trường xây dựng.
Pháp luật quy định nghiêm cấm làm việc trong hơn 4 giờ mỗi ngày trong một không gian không thoải mái và hẹp, đôi khi đòi hỏi người lao động phải quỳ gối, hoặc cúi xuống; làm việc trên giàn giáo cao hoặc dây thừng treo cao hơn 3 mét so với sàn nhà; làm việc trên những ngọn đồi và núi với độ dốc trên 30 độ cũng như tiếp xúc với các yếu tố có thể gây bệnh truyền nhiễm. Một Nghị định năm 2013 cũng đưa ra danh sách của 79 công việc bị cấm đối với người lao động dưới 18 tuổi.
Theo quy định của Bộ luật Hình sự, những người sử dụng trẻ em làm những công việc nặng nhọc, nguy hiểm hoặc tiếp xúc với các chất độc hại theo danh mục mà Nhà nước quy định, gây hậu quả nghiêm trọng, hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ năm triệu đồng đến năm mươi triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến hai năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến hai năm.
Người sử dụng lao động phải lập sổ để theo dõi các điều kiện làm việc của người lao động chưa thành niên. Cuốn sổ phải ghi lại các thông tin sau: tên đầy đủ; ngày tháng năm sinh; công việc; và kết quả kiểm tra sức khỏe định kỳ. Hồ sơ về những người lao động dưới 18 tuổi nên bao gồm cả những người lao động đang làm việc tại các cơ sở bên trong và bên ngoài nhà máy.
Như vậy trẻ em có thể được làm những công việc phù hợp với lứa tuổi và không thuộc danh mục các công việc bị cấm nhằm tạo ra thu nhập để nuôi sống bản thân hoặc mở rộng thêm nhu cầu cá nhân.
Hy vọng bài viết Trẻ em có được lao động kiếm tiền hữu ích đối với bạn!
Hotline: 0833.102.102
