Bình luận về các phương thức giải quyết tranh chấp trong thương mại

Từ khi chuyển từ nền kinh tế bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; các hoạt động thương mại ngày càng được mở rộng và phát triển tại Việt Nam. Cùng với sự phát triển của hoạt động thương mại; các tranh chấp trong thương mại cũng theo đó mà nảy sinh. Như một lẽ tất yếu, luật pháp phải được ra đời để điều chỉnh cho những quan hệ đó. Tuy nhiên, pháp luật không phải lúc nào cũng là một công cụ điều chỉnh hữu hiệu. Bên cạnh pháp luật, chúng ta còn cần sự điều chỉnh của nhiều công cụ khác. Để giải quyết các tranh chấp trong thương mại; Nhà nước ta quy định 4 phương thức: thương lượng; hòa giải; trọng tài; Tòa án. Vậy các phương thức này có gì khác nhau? Hãy cùng Luật sư X bình luận về các phương thức giải quyết tranh chấp trong thương mại qua bài viết sau:

Căn cứ pháp lý

Luật Thương mại năm 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2017, 2019)

Định nghĩa tranh chấp thương mại

Tranh chấp thương mại là mâu thuẫn, bất đồng hay xung đột về quyền và nghĩa vụ giữa các bên trong quá trình thực hiện hoạt động thương mại.

Đặc điểm của tranh chấp thương mại

Tranh chấp thương mại có những đặc điểm sau:

Thứ nhất, tranh chấp thương mại phát sinh từ các hoạt động thương mại. Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi. Bao gồm: mua bán hàng hóa; cung ứng dịch vụ; đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác.

Thứ hai, chủ thể trong quan hệ tranh chấp thương mại chủ yếu là các thương nhân với nhau. Trong đó, có 3 trường hợp là: 2 chủ thể đều là thương nhân; 1 bên chủ thể là thương nhân, bên còn lại không phải là thương nhân; chủ thể không phải là thương nhân, chọn luật thương mại làm công cụ điều chỉnh.

Thứ ba, bản chất của tranh chấp thương mại là phản ánh các xung đột về lợi ích kinh tế, quyền và nghĩa vụ giữa các bên tranh chấp. Bởi tranh chấp thương mại gắn liền với các hoạt động mang tính nghề nghiệp liên quan đến các lợi ích kinh tế hướng đến tìm kiếm lợi ích. Vậy nên, xung đột giữa các bên tất yếu cũng vì tranh giành lợi ích kinh tế, quyền lợi về lợi ích kinh tế cho mình.

Yêu cầu của việc giải quyết tranh chấp thương mại

Theo đó, giải quyết tranh chấp thương mại là việc lựa chọn các hình thức, biện pháp thích hợp để tháo gỡ những mâu thuẫn, bất đồng; xảy ra giữa các bên chủ thể trong tranh chấp thương mại. Chính vì vậy, việc giải quyết tranh chấp thương mại cần thỏa mãn các yêu cầu sau:

• Quan hệ tranh chấp thương mại là quan hệ tự do; phải được giải quyết theo các nguyên tắc tự do ý chí. Quyền tự định đoạt của các bên phải được đảm bảo một cách cao nhất trong quá trình tố tụng.
• Xuất phát từ đặc thù của hoạt động thương mại. Việc giải quyết các tranh chấp thương mại phải đảm bảo nhanh chóng, dứt điểm và han chế tối đa sự gián đoạn của hoạt động kinh doanh; đảm bảo được uy tín, bí mật trong kinh doanh đồng thời đảm bảo hiệu quả thực thi.
• Tiết kiệm chi phí để giải quyết tranh chấp.

Bình luận về các phương thức giải quyết tranh chấp trong thương mại

Như đã nói ở trên, trong tranh chấp thương mại tồn tại 4 phương thức giải quyết tranh chấp: thương lượng; hòa giải; trọng tài; tòa án.

Thương lượng

Thương lượng là hình thức giải quyết tranh chấp thương mại mà trong đó; các bên tự gặp nhau để giải quyết những mâu thuẫn phát sinh. Trong quá trình giải quyết tranh chấp bằng thương lượng không có sự tham gia của bên thứ ba. Có thể thấy, về bản chất, thương lượng là cơ chế tự giải quyết tranh chấp giữa các bên. Các bên sẽ tự đưa ra phương hướng, đề xuất; tự quyết định giải pháp giải quyết tranh chấp mà không cần sự trợ giúp của bên thứ ba.

Thương lượng là hình thức giải quyết tranh chấp không chỉ tồn tại trong pháp luật của Việt Nam mà còn được áp dụng trong giải quyết tranh chấp thương mại trong khuôn khổ WTO. Theo đó, phương thức thương lượng trong WTO được biết đến dưới giai đoạn tham vấn. Trong giai đoạn tham vấn, các bên sẽ được ngồi lại với nhau. Nếu các bên sau giai đoạn tham vấn đã giải quyết được mâu thuẫn thì sẽ không phát sinh các giai đoạn tiếp theo.

Việc lựa chọn thương lượng có những ưu, nhược điểm riêng:

Về ưu điểm, đây là một phương thức giải quyết linh hoạt, thuận tiện, nhanh chóng; bảo vệ được bí mật kinh doanh của các bên; đảm bảo về sự hợp tác sau đó của hai bên.

Về nhược điểm, thỏa thuận giữa các bên không có cưỡng chế th hành, chỉ được thực hiện trên tinh thần tự nguyện; sẽ giảm khả năng thực thi trên thực tế.

Hòa giải

Hòa giải là hình thức giải quyết tranh chấp thương mại có sự tham gia của bên thứ ba độc lập do các bên cùng chấp nhận hay cùng chỉ định. Bên thứ ba này sẽ được gọi là bên trung gian hòa giải; có vai trò trung gian để hỗ trợ cho các bên tranh chấp nhằm tìm kiếm giải pháp thích hợp để giải quyết những mâu thuẫn đã phát sinh. Các bên tranh chấp sẽ tự nguyện thực hiện kết quả hòa giải.

Người hòa giải là người có hiểu biết trong lĩnh vực mà các bên đang có tranh chấp; được các bên tín nhiệm. Người hòa giải thường là những cá nhân, tổ chức có chuyên môn cao; có kinh nghiệm trong lĩnh vực liên quan đến tranh chấp thương mại đã phát sinh. Đứng ở vị trí trung gian hòa giải, người hòa giải phải có vị trí độc lập đối với các bên. Và người hòa giải chỉ là người hỗ trợ các bên tranh chấp tìm ra phương án giải quyết chứ không phải là người đưa ra phán quyết.

Chính từ những lý do trên mà phương thức hòa giải có ưu điểm là đảm bảo tranh chấp được hòa giải và minh bạch. Tuy nhiên, hòa giải cũng giống như thương lượng, thỏa thuận sau cùng không được cưỡng chế thi hành. Bên cạnh đó, do có sự tham gia của bên thứ 3 nên không đảm bảo được bí mật kinh doanh.

Trọng tài

Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thỏa thuận và được tiến hành theo quy định của Luật Trọng tài năm 2010. Theo đó, trọng tài cần thỏa mãn các yêu cầu sau:

• Trọng tài là phương thức giải quyết tranh chấp lựa chọn. Để giải quyết tranh chấp tại Trọng tài, các bên phải có thỏa thuận lựa chọn trọng tài và thỏa thuận này phải có hiệu lực; có thể thực hiện được.
• Trong tài là phương thức giải quyết tranh chấp có sự tham gia của bên thứ ba. Bên thứ ba do các bên tranh chấp thỏa thuận lựa chọn. Trọng tài là bên trung gian, độc lập với các bên và có quyền ra phán quyết có tính chất ràng buộc các bên tranh chấp.
• Trình tự, thủ tục tố tụng của trọng tài linh hoạt, mềm dẻo hơn so với Tòa án. Phán quyết của Trọng tài có giá trị chung thẩm, không bị kháng cáo, kháng nghị.
• Trọng tài sẽ được nhận sự trợ giúp từ Tòa án và cơ quan thi hành án.

Tòa án

Là hình thức giải quyết tranh chấp thông qua hoạt động của cơ quan tài phán Nhà nước. Chính vì vậy, giải quyết tranh chấp qua Tòa án được tiến hành theo một thủ tục tố tụng chặt chẽ, nhân dân quyền lực Nhà nước để ra phán quyết. Phán quyết đó có hiệu lực bắt buộc các bên có nghĩa vụ thi hành bằng sức mạnh cưỡng chế Nhà nước.

Có thể bạn quan tâm:

• Tranh chấp trong giao kết hợp đồng thương mại điện tử xử lý thế nào?
• Những hành vi khuyến mại nào vi phạm cạnh tranh không lành mạnh?
• Ưu nhược điểm của các phương thức giải quyết tranh chấp thương mại
• Những phương thức giải quyết tranh chấp thương mại

Thông tin liên hệ

Trên đây là quan điểm của Luật sư X về vấn đề “Bình luận về các phương thức giải quyết tranh chấp trong thương mại”. Để biết thêm thông tin chi tiết hoặc giải đáp những vấn đề pháp lý khó khăn; vui lòng sử dụng dịch vụ tư vấn pháp luật hoặc liên hệ hotline: 0833.102.102.

Câu hỏi thường gặp